Làm thế nào để tạo mật khẩu mạnh?

Hiện nay các vụ rò rỉ và tấn công mạng ngày càng gia tăng, bạn cần đặt mật khẩu mạnh để bảo vệ an toàn thông tin cá nhân. Nhiều người vẫn lầm tưởng rằng chỉ cần một mật khẩu dài là đủ, nhưng thực tế, một mật khẩu mạnh đòi hỏi sự kết hợp giữa độ phức tạp, tính duy nhất và khả năng ghi nhớ. Vậy làm thế nào để tạo ra một mật khẩu vừa khó đoán vừa dễ nhớ? Hãy cùng tìm hiểu những nguyên tắc và mẹo đơn giản giúp bạn bảo mật hiệu quả cho mọi tài khoản.

Mật khẩu mạnh là gì?

Mật khẩu mạnh là một chuỗi ký tự được tạo ra nhằm bảo vệ tài khoản hoặc dữ liệu cá nhân khỏi bị truy cập trái phép. Một mật khẩu được xem là mạnh khi nó khó đoán, khó bị tấn công bằng các công cụ dò quét tự động.

Mật khẩu mạnh thể hiện mức độ an toàn cao, giúp người dùng kiểm soát quyền truy cập vào tài khoản của mình, đồng thời hạn chế tối đa rủi ro bị xâm nhập hoặc lợi dụng.

Tại sao cần tạo mật khẩu mạnh?

Mật khẩu mạnh giúp bảo vệ danh tính, tài khoản ngân hàng, email, mạng xã hội và nhiều dữ liệu cá nhân khác. Tuy nhiên, rất nhiều người vẫn có thói quen đặt mật khẩu đơn giản như 123456, password hoặc ngày sinh dễ bị hacker đoán ra chỉ trong vài giây. Việc tạo mật khẩu mạnh vì thế trở nên cực kỳ quan trọng nhằm: 

• Ngăn chặn hành vi tấn công mạng: Với những công cụ tấn công tự động, họ có thể thử hàng nghìn kết hợp trong vài giây gọi là tấn công brute force. Nếu mật khẩu của bạn quá đơn giản, kẻ xấu sẽ dễ dàng truy cập và chiếm quyền điều khiển tài khoản, thậm chí lấy cắp dữ liệu cá nhân.
• Bảo vệ tài khoản quan trọng và dữ liệu cá nhân: Tài khoản mạng xã hội, email hay ngân hàng đều chứa nhiều thông tin nhạy cảm. Khi bị lộ mật khẩu, người khác có thể mạo danh bạn, gửi tin nhắn lừa đảo hoặc rút tiền từ tài khoản. Một mật khẩu mạnh giúp ngăn chặn nguy cơ rò rỉ và mất cắp dữ liệu.
• Giảm nguy cơ bị tấn công hàng loạt: Nhiều người dùng chung một mật khẩu cho nhiều nền tảng khác nhau. Khi một tài khoản bị lộ, các tài khoản còn lại cũng dễ dàng bị xâm nhập. Nếu mật khẩu đủ mạnh và độc nhất cho từng dịch vụ, bạn sẽ hạn chế tối đa thiệt hại khi xảy ra sự cố bảo mật.
• Tuân thủ yêu cầu bảo mật của các tổ chức và dịch vụ trực tuyến: Các nền tảng hiện nay thường yêu cầu người dùng tạo mật khẩu phức tạp gồm chữ hoa, chữ thường, số và ký tự đặc biệt. Đây là biện pháp bảo mật bắt buộc giúp hệ thống giảm nguy cơ bị xâm nhập trái phép. 
• Bảo vệ quyền riêng tư và danh tiếng cá nhân: Bị mất tài khoản sẽ gây thiệt hại về vật chất và ảnh hưởng đến uy tín cá nhân. Hacker có thể đăng tải nội dung không mong muốn, làm ảnh hưởng đến hình ảnh và các mối quan hệ của bạn. 

Đặc điểm của một mật khẩu mạnh

Tạo mật khẩu mạnh cần đáp ứng một số tiêu chí cơ bản sau:

• Độ dài đủ lớn: Mật khẩu càng dài thì càng khó bị phá. Thông thường, mật khẩu nên có ít nhất 12 ký tự. Với độ dài này, các công cụ tấn công tự động sẽ mất nhiều thời gian hơn để thử hết các khả năng, từ đó tăng khả năng bảo vệ tài khoản của bạn.
• Kết hợp đa dạng ký tự: Một mật khẩu mạnh cần bao gồm chữ cái in hoa, chữ cái thường, số và ký tự đặc biệt như @, #, $, %, !... Sự kết hợp này giúp mật khẩu trở nên phức tạp và khó dự đoán hơn, khiến hacker khó có thể dùng phương pháp thử nghiệm ngẫu nhiên để tìm ra.
• Không chứa thông tin cá nhân dễ đoán: Rất nhiều người có thói quen đặt mật khẩu dựa trên ngày sinh, tên, số điện thoại hoặc tên người thân. Đây là sai lầm nghiêm trọng vì những thông tin này dễ dàng bị tìm thấy trên mạng xã hội hoặc trong các dữ liệu công khai. Mật khẩu mạnh tuyệt đối không nên chứa các thông tin mang tính cá nhân.
• Không sử dụng các chuỗi ký tự đơn giản hoặc phổ biến: Các mật khẩu như 123456, abcdef, qwerty hoặc password nằm trong danh sách những mật khẩu bị hack nhiều nhất. Những chuỗi này rất dễ bị đoán hoặc nằm trong cơ sở dữ liệu mà hacker dùng để tấn công tự động. Một mật khẩu mạnh phải là chuỗi ngẫu nhiên và không theo quy luật dễ nhớ.
• Dễ nhớ nhưng khó đoán: Mặc dù cần phức tạp nhưng mật khẩu vẫn nên đủ dễ nhớ để bạn không phải ghi ra hoặc lưu ở nơi dễ bị phát hiện. Một mẹo hay là tạo mật khẩu bằng cách ghép các từ không liên quan hoặc biến tấu một câu nói yêu thích.
• Thường xuyên thay đổi mật khẩu: Ngay cả khi đã có mật khẩu mạnh, bạn cũng nên đổi mật khẩu định kỳ khoảng 3-6 tháng/lần, đặc biệt là với những tài khoản quan trọng như ngân hàng hoặc email công việc. Việc này giúp giảm nguy cơ bị rò rỉ thông tin trong trường hợp dữ liệu của bạn bị xâm nhập từ các nền tảng khác.
• Không sử dụng lại mật khẩu cũ hoặc trùng lặp trên nhiều tài khoản: Mật khẩu mạnh cần độc nhất cho từng tài khoản. Nếu bạn sử dụng cùng một mật khẩu ở nhiều nơi, chỉ cần một trang web bị hack, toàn bộ các tài khoản khác cũng có nguy cơ bị chiếm đoạt.

Cách tạo mật khẩu mạnh và an toàn

Để sở hữu một mật khẩu thực sự an toàn, bạn không cần phải quá phức tạp hay khó nhớ. Bạn cần hiểu cách xây dựng mật khẩu hợp lý, khó đoán nhưng vẫn thuận tiện khi sử dụng. Dưới đây là những phương pháp hiệu quả giúp bạn tạo ra mật khẩu vừa mạnh vừa dễ quản lý.

Tạo quy tắc riêng cho mình

Thay vì nghĩ ra mật khẩu ngẫu nhiên mỗi lần, bạn có thể tự đặt một quy tắc cá nhân để tạo mật khẩu. Ví dụ:

• Chọn một từ gốc dễ nhớ (tên món ăn, địa điểm yêu thích,...).
• Thêm số, ký tự đặc biệt hoặc năm hiện tại ở đầu hoặc cuối.
• Viết hoa xen kẽ các chữ cái.

Ví dụ: “banhmi” → “B@nhMi#2025”.

Kết hợp nhiều ngôn ngữ hoặc ký tự thay thế

Một mẹo hay là trộn chữ Việt và chữ cái tiếng Anh hoặc thay thế ký tự bằng số hoặc ký hiệu có hình dạng tương tự. Ví dụ:

• “O” → “0” (số 0)
• “a” → “@”
• “i” → “!”

Ví dụ: “Toiyeuvietnam” → “T0iY3uV!etn@m”.

Không chia sẻ hoặc ghi chép ở nơi công cộng

Ngay cả khi mật khẩu rất mạnh, việc ghi lại ở sổ tay, dán trên màn hình hoặc chia sẻ qua tin nhắn cũng khiến nó dễ bị lộ. Nếu cần lưu trữ, hãy sử dụng trình quản lý mật khẩu có mã hóa để bảo vệ thông tin của bạn.

Kiểm tra độ mạnh của mật khẩu trước khi dùng

Trước khi sử dụng, bạn có thể kiểm tra độ an toàn của mật khẩu tại các trang đáng tin cậy như: password.kaspersky.com, howsecureismypassword.net. Những công cụ này sẽ đánh giá xem mật khẩu của bạn mạnh hay yếu, từ đó giúp bạn điều chỉnh phù hợp.

Kết hợp cùng các biện pháp bảo mật khác

Một mật khẩu mạnh sẽ hiệu quả hơn nếu đi kèm các lớp bảo mật bổ sung như:

• Xác thực hai lớp (2FA) qua điện thoại hoặc ứng dụng.
• Thông báo đăng nhập lạ để kiểm soát hoạt động tài khoản.
• Đăng xuất thiết bị không dùng đến để hạn chế rủi ro.

Những sai lầm thường gặp khi đặt mật khẩu

Khi tạo mật khẩu, nhiều người thường chủ quan hoặc đặt theo thói quen, dẫn đến việc mật khẩu trở nên yếu và dễ bị tấn công. Dưới đây là những sai lầm phổ biến mà người dùng hay mắc phải khi đặt mật khẩu, khiến thông tin cá nhân không được bảo vệ an toàn: 

• Đặt mật khẩu quá ngắn hoặc đơn giản: Nhiều người vẫn chọn những mật khẩu như “123456”, “abcdef” hay “password” vì dễ nhớ. Tuy nhiên, đây là lỗi nghiêm trọng nhất khi đặt mật khẩu. Các chuỗi ký tự ngắn, đơn giản hoặc theo quy luật dễ đoán sẽ bị hacker phá trong vài giây bằng công cụ tấn công tự động.
• Dùng thông tin cá nhân làm mật khẩu: Một sai lầm phổ biến khác là sử dụng những thông tin quen thuộc như tên, ngày sinh, số điện thoại hoặc tên người thân. Những dữ liệu này có thể dễ dàng bị thu thập từ mạng xã hội, giúp kẻ xấu nhanh chóng thử và tìm ra mật khẩu của bạn.
• Dùng chung mật khẩu cho nhiều tài khoản: Vì ngại nhớ nhiều mật khẩu, không ít người chỉ sử dụng một mật khẩu cho tất cả các nền tảng. Khi một tài khoản bị lộ, các tài khoản khác cũng bị đe dọa theo. Đây là lý do khiến hacker có thể chiếm được nhiều tài khoản cùng lúc chỉ nhờ một lần tấn công.

• Lưu mật khẩu ở nơi không an toàn: Nhiều người ghi mật khẩu ra giấy, dán lên màn hình máy tính, lưu trong tin nhắn điện thoại hoặc trên trình duyệt mà không đặt mã bảo vệ. Người khác có thể xem được mật khẩu chỉ bằng một cái nhìn lướt qua. Tốt nhất, hãy lưu trữ bằng trình quản lý mật khẩu có mã hóa bảo mật.
• Chia sẻ mật khẩu với người khác: Việc chia sẻ mật khẩu dù là với bạn bè hay đồng nghiệp đều tiềm ẩn rủi ro. Bạn không thể đảm bảo người khác lưu giữ thông tin an toàn hoặc không vô tình để lộ. Mật khẩu nên là bí mật cá nhân tuyệt đối, không nên tiết lộ cho bất kỳ ai.
• Không kích hoạt xác thực hai lớp (2FA): Không bật xác thực hai lớp vẫn khiến tài khoản dễ bị tấn công. 2FA cung cấp thêm một bước bảo mật như mã xác nhận qua điện thoại hoặc email giúp ngăn người lạ đăng nhập dù có biết mật khẩu.

Tổng kết

Tạo mật khẩu mạnh là cách đơn giản nhưng hiệu quả nhất để bảo vệ thông tin cá nhân và tránh bị xâm nhập trái phép. Mỗi người nên hình thành thói quen đặt mật khẩu có độ phức tạp cao, sử dụng những ký tự ngẫu nhiên và không trùng lặp ở các tài khoản khác nhau. Đồng thời, việc thay đổi mật khẩu thường xuyên và lưu trữ chúng một cách an toàn cũng giúp nâng cao mức độ bảo mật.